Ülkemizde gut, gud, kut benzer biçimde adlarla da anilmaktadirlar. Dünyada “Ankut Trumpeter” ya da “Ankhut Trumpeter” adi ile bilinen bu güvercinler yurdumuzda genel olarak Ankut adi ile bilinirler. Köken olarak Orta Asya Türkmenistan kaynakli olan bu güvercinler, bizim yerli irklarimizdan olmakla beraber, Türklerin göçleri ile birlikte dünyaya yayilmislardir. Bu göçler tek bir tarihte ve tek bir yöne olmayip farkli zaman dilimlerinde farkli bölgelere yönelmistir. Bu bakimdan Ankut irki güvercinler de Ortadogu’dan, Rusya’ya ve Anadolu’nun içlerinden Avrupa’ya kadar dagilmislardir.
Ülkemizin disinda Rusya’da da yetistirilmektedirler. Bugün bizim degerini bilemedigimiz Ankutlara Ruslar, haiz çikmaktadirlar. Ancak çesitli Rus kaynaklarinda, Russian Trumpeter (Russian Barabanshik) ve Bokhara Trumpeter (Bokharski Barabanshik) adlari ile bilinen Rus trumpeter irklarinin kökeninin Ankut irki oldugu belirtilmektedir. Dünyada genel olarak Trumpeter olarak adlandirilan ötücü güvercin irklarinin bir çok çesidi bulunmaktadir. Bu güvercinlerden ülkemizde Ankut, Demkes, Kumru ve Bayburt olmak üzere 4 ayri irk yetistirilmektedir. Bu irklardan Demkes ve Ankut’un ortak özellikleri “Dem Çekme” adi verilen ötüs sekilleridir. Dem çekme tabiri tasavvuf müziginde ve genel olarak Türk müziginde dogaçlama olarak yapilan sunum sirasinda sazlardan birinin soliste sürekli veya aralikli olarak eslik etmesi anlamina gelir. Bu daha çok solistin detone olmamasi amaci ile yapilir. Bu güvercinlerin ötüsü dem çekmeye benzetilmektedir.
ESKI TÜRK TOPLULUKLARINDA ANKUTLAR
Ankut irki güvercinler, Islamiyet öncesi Türk topluluklarinda ve Saman geleneklerinde deger verilen ve ugurlu önde gelen bir güvercindirler. Bu topluluklarda bir çadirda çocuk dogdugunda, bir adam Ankut güvercini o sabah çadirin üzerine gelip konar ve ötmeye baslarsa, bu vaziyet o çocugun ilerde Samanlik kabiliyetleri olacagi anlaminda yorumlanmaktadir. Türk camiasında Ankut güvercinlerinin özel bir yeri ve önemi vardir. Bunun en önemli sebebi Islam dininin kurucucu Hz Muhammet’in halifelerinden Hz. Ali’nin bu güvercinlerden beslemis olmasidir. Evliya Çelebi, Hz. Ali’nin de “kirmizi çatal ibikli çaksirli güvercin” besledigini ve bu bakimdan bunlari beslemenin sünnet oldugunu yazmaktadir. Burada bahsedilen güvercinler bizim bugün “Ankut” adi ile adlandirdigimiz kuslardir. Çatal ibikten kastedilen sey çift tepedir. (takka, perçem) Çaksir ise paça (tozluk) anlamindadir. Evliya Çelebinin Seyahatnamesinde, Peygamberimizin torunu ve Hz. Ali’nin oglu olan ve 680 yilinda Kerbela’da öldürülen Imam Hüseyin’in atmaca ve dogan avladigi, ayrica çaksirli (paçali) kut güvercin besledigi yazilidir. Evliya çelebi bu bakimdan 1638 yilinda, Istanbul’da kusu kus ile avlayan avcilarin, pirimiz Imam Hüseyin’dir dediklerini belirtiyor. Gene Evliya Çelebinin belirttigine göre Ankutlarin, Sadekut, Taçlikut, Çaksirlikut (paçali) benzer biçimde çesitleri bulunmaktadir. Sanliurfa’da günümüzde Ankutlarin ugurlu olduguna inaniliyor. Bu inanis kaynagini çok eskilerden almaktadir. Hz Eyyüp’ün magarasinda besledigi bilinen bu güvercinlerin, halk arasinda çocugu olmayan kadinlara ugur getirdigi ve hatta gece uykusunda korkan kadinlarin dertlerine çare oldugu söyleniyor. Hz Eyyüp, cüzzam hastaligina yakalandigi için bir magaraya çekilmis ve yasamini burada devam ettirmistir. Kendisine burada esi bakmistir. Hz Eyyüp’ün bu magarada Ankut irki güvercinler yetistirdigi bilinmektedir. Günümüzde bu magara, Sanliurfa ilimizin 2 Km kadar güneyinde, Eyyubi mahallesinde bir tepe üzerinde bulunmaktadir. Halk arasinda bir sifa yeri olarak kabul görmekte ve ziyaret edilmektedir. Ankut irkimizin toplumumuzda böylesine derin ve köklü bir yeri olmasina ve bu kuslari beslemenin dinen sünnet sayilmasina karsin, son dönemde bu irki yetistirenlerin sayica azalmasi sonucu bu irkimiz artik ciddi sekilde yok olmustur. Bu gün daha çok Dogu ve Güneydogu illerimizde ve özellikle de Diyarbakir’da bulunurlar. Nevsehir’de de yetistirildikleri bilinmektedir.
Form ÖZELLIKLERI
Dünyada “Ankut Trumpeter” ya da “Ankhut Trumpeter” adi ile bilinen bu güvercinler uçus kusu degildirler. Uçurulduklarinda fazla uçmadan konarlar. Bu yüzden yuva içinde ve bahçelerde biçim güzellikleri için beslenirler. Bir tür süs kusu olan bu güvercinlerin en önemli özellikleri, “dem çekme” adi verilen ötüs sekilleridir. Yetistiriciler arasinda, dem çekme özellikleri ve sürelerine göre deger biçilirler. Dem çekisleri dikkat çekicidir. Iyi dem çeken bir Ankut güvercininin minimum 40–45 dakika kadar dem çekmesi aranan bir özelliktir. Ankutlar “Kamis paça” tabir edilen tarzda uzun ve geriye dogru kivrik sekilde paçali olurlar. Paçasiz olani yoktur. Çift tepelidirler. Kafanin önünde muntazam bir perçem, arkada ise muntazam bir takka bulunmalidir. Tepesiz olanlarina nadiren rastlanmaktadir. Bunlar kirma kuslar olup degersizdirler. Gözler parlak ve açiktir. Tüy rengi parlak ve canli olmalidir. Gagalari normalden biraz uzun olur. Vücutlari düzgüsel güvercinlere gore birazcık daha iri yapilidir.
RENK ÇESITLERI
Ankut irki tek renk olarak karsimiza gelmektedir. Kizila çalan kahverengi tonda bir renkleri vardir. Bu rengi pas rengi olarak da tanimlayabiliriz. Bu rengin birazcık açik yahut birazcık daha koyu tonlari olabilmektedir. Sadece renk canli olmalidir. Bir de “Ala gut” adi verilen bir rengi daha bulunmaktadir. Bu renkte kanat telekleri beyaz diger taraflar kizil-kahverengidir. Ülkemizde dem çekme özelligi olan diger güvercin irklarindan Kahverengi Demkesle, Ankut birbirine benzerler. Demkes birazcık daha iri vücutludur. Ancak her iki irkin ötüs sekilleri (kugurmalari) birbirinden farklidir. Konya yöresinde Ankut ve Demkes güvercinlerinin, ahirlardaki örümcekleri yedikleri düsünülmektedir. Bu bakimdan bu güvercinlere bu bölgemizde “ahir kusu” adi verilmektedir. Günümüzde kus pazarlarinda ara sira rastlanan Ankutlar, biçim olarak çoğu zaman bozuk bir yapidadir. Büyük olasilikla bunlar kirma kuslardir. Demkeslerle Ankutlarin kirildigi bilinmektedir. Bu tür kirmalarda en dikkat çekici fiziksel özellikler, paçalarin olmasi ihtiyaç duyulan uzunlukta ve sekilde olmamasi, ön tepe ve takkanin muntazam bir yapida olmamasi, kusun genel renginin parlak ve canli olmamasi, renklerinin soluklugu ve özellikle de karisik renkli olabilmeleridir. Ankut irkimiz bugün gerek kirilmalar gerekse ilgisizlik yüzünden hızlıca yok olmaktadir. Korunmasi için acilen önlemler almak gerekmektedir.
0 yorum:
Yorum Gönder